Το ελληνικό Δημόσιο το 1895 ανήγειρε σε οικόπεδο του οθωμανικού τεμένους «Κουρσούμ τζαμί» τις ποινικές Φυλακές Τρικάλων, ενσωματώνοντας και ένα μέρος από το ευρισκόμενο εκεί τουρκικό χαμάμ.
Το αρχικό κτίριο των φυλακών διέθετε δέκα θαλάμους- πέντε στο ισόγειο και πέντε στον όροφο στον οποίο ανέβαινες με εσωτερική ξύλινη σκάλα- και ένα μικρό νοσοκομείο. Στο μεγάλο προαύλιο, το οποίο περιβαλλόταν από ψηλό μαντρότοιχο, υπήρχε ένα αποχωρητήριο και μια τουλούμπα.
Το 1902, επτά μόλις χρόνια από την ανέγερσή τους, οι Φυλακές, λόγω κάκιστης συμπεριφοράς των κρατουμένων, είχαν υποστεί μεγάλες φθορές με αποτέλεσμα ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Τοπάνης να τις χαρακτηρίσει « αι ελεεινότεραι και αθλιέστεραι φυλακαί του κράτους» και να υποσχεθεί την χορήγηση 20.000 δρχ. για να επισκευασθούν.
Η πλημμελής φρούρηση και η κακή οργάνωση των φυλακών είχαν ως αποτέλεσμα να βασιλεύει σε αυτές η ανομία. Λόγω μέθης, χαρτοπαιξίας και λαθρεμπορίου καπνού που, με την ανοχή των φυλάκων, διεξήγαγαν οι κρατούμενοι οι διενέξεις μεταξύ τους ήταν συχνές και κάποιες φορές αιματηρές.
Η παντελής έλλειψη συντήρησης των φυλακών είχε ως αποτέλεσμα το 1918 οι θάλαμοι του επάνω ορόφου να ευρίσκονται σε άθλια κατάσταση. Λόγω και των επανειλημμένων προσπαθειών απόδρασης των φυλακισμένων – άνοιγαν λαγούμια, ξήλωναν πατώματα και έσπαγαν με λοστούς την εσωτερική πόρτα- το κτίριο είχε υποστεί πολλές ζημιές. Το 1923 ο επιθεωρητής των φυλακών Γλυκοφρείδης συνέστησε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης την παροχή πιστώσεως 100.000 δρχ. για την επισκευή των φυλακών.
Τον Απρίλιο του 1954 ο σεισμός που έπληξε τα Τρίκαλα προκάλεσε στο κτίριο των φυλακών σοβαρότατες ζημιές. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης διέθεσε τότε ένα κονδύλι 500.000 δρχ. και έγινε ριζική ανακαίνιση του κτιρίου, η οποία διήρκησε ως τις αρχές του 1957. Το ανακαινισμένο κτίριο, το οποίο περιλάμβανε οκτώ μεγάλους θαλάμους, επιθεώρησε τον Δεκέμβριο του 1956 ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Παπακωνσταντίνου.
Στα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν στο κτίριο των φυλακών πολλές βελτιώσεις. Οι θάλαμοι απόκτησαν χώρους υγιεινής και τρεχούμενο νερό και οι συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων έγιναν πιο ανθρώπινες.
Οι παλιές φυλακές Τρικάλων είχαν καταστεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 μη βιώσιμες για τους κρατούμενους και το 2006 είδαν να μπαίνει λουκέτο στις πύλες. Οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε καινούριες φυλακές στην πόλη, ενώ οι παλιές ξεκίνησαν να παίρνουν τη νέα τους μορφή. Μπήκαν σε πρόγραμμα περιβαλλοντικής παρέμβασης και μόλις ολοκληρωθούν τα έργα εντός του έτους, η ταμπέλα θα αναγράφει «Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού ‘Βασίλης Τσιτσάνης’».
Το 1902, επτά μόλις χρόνια από την ανέγερσή τους, οι Φυλακές, λόγω κάκιστης συμπεριφοράς των κρατουμένων, είχαν υποστεί μεγάλες φθορές με αποτέλεσμα ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Τοπάνης να τις χαρακτηρίσει « αι ελεεινότεραι και αθλιέστεραι φυλακαί του κράτους» και να υποσχεθεί την χορήγηση 20.000 δρχ. για να επισκευασθούν.
Η πλημμελής φρούρηση και η κακή οργάνωση των φυλακών είχαν ως αποτέλεσμα να βασιλεύει σε αυτές η ανομία. Λόγω μέθης, χαρτοπαιξίας και λαθρεμπορίου καπνού που, με την ανοχή των φυλάκων, διεξήγαγαν οι κρατούμενοι οι διενέξεις μεταξύ τους ήταν συχνές και κάποιες φορές αιματηρές.
Η παντελής έλλειψη συντήρησης των φυλακών είχε ως αποτέλεσμα το 1918 οι θάλαμοι του επάνω ορόφου να ευρίσκονται σε άθλια κατάσταση. Λόγω και των επανειλημμένων προσπαθειών απόδρασης των φυλακισμένων – άνοιγαν λαγούμια, ξήλωναν πατώματα και έσπαγαν με λοστούς την εσωτερική πόρτα- το κτίριο είχε υποστεί πολλές ζημιές. Το 1923 ο επιθεωρητής των φυλακών Γλυκοφρείδης συνέστησε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης την παροχή πιστώσεως 100.000 δρχ. για την επισκευή των φυλακών.
Στα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν στο κτίριο των φυλακών πολλές βελτιώσεις. Οι θάλαμοι απόκτησαν χώρους υγιεινής και τρεχούμενο νερό και οι συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων έγιναν πιο ανθρώπινες.
Οι παλιές φυλακές Τρικάλων είχαν καταστεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 μη βιώσιμες για τους κρατούμενους και το 2006 είδαν να μπαίνει λουκέτο στις πύλες. Οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε καινούριες φυλακές στην πόλη, ενώ οι παλιές ξεκίνησαν να παίρνουν τη νέα τους μορφή. Μπήκαν σε πρόγραμμα περιβαλλοντικής παρέμβασης και μόλις ολοκληρωθούν τα έργα εντός του έτους, η ταμπέλα θα αναγράφει «Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού ‘Βασίλης Τσιτσάνης’».
