AΣΚΛΗΠΕΙΟ

Στην πόλη υπηρχε ένα από τα παλαιότερα ασκληπιεία για το οποίο ήταν γνωστή η αρχαία Τρίκκη κατά την αρχαιότητα.Η αρχαιότερη γραπτή μνεία της Τρίκκης βρίσκεται στον ομηρικό κατάλογο νηών,όπου αναφέρεται ότι η πόλη συμμετείχε στην εκστρατευτική δύναμη των Ελλήνων στον Τρωικό πόλεμο με 30 πλοία και αρχηγούς τους δυο γιους του Ασκληπιού, Μαχάονα και Ποδαλείριο,οι οποίοι είχαν διδαχτεί από τον πατέρα τους την ιατρική τέχνη. Για τις απαρχές της πόλης των ιστορικών χρόνων τα ανασκαφικά στοιχεία είναι πενιχρά και οι γραπτές πηγές φειδωλές.

Η πρωιμότερη βεβαιωμένη ανασκαφικά κατοίκηση του χώρου ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού και εντοπίζεται στην περιοχή του σημερινού αρχαιολογικού χώρου των Τρικάλων.

Σε δοκιμαστικές τομές βρέθηκε κεραμική που υποδηλώνει ότι τα δυτικά πρανή της αρχαίας ακρόπολης είχαν κατοικηθεί από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3300 π.Χ.) μέχρι και τη μυκηναϊκή εποχή,χωρίς ωστόσο να αποκαλυφτούν αρχιτεκτονικά λείψανα.Κεραμική που βρέθηκε σε δοκιμαστικές τομές υποδεικνύει αδιάλειπτη κατοίκηση από τους πρωτογεωμετρικούς ως και τους κλασικούς χρόνους.Η σύνδεση της πόλης με τον Ασκληπιό-ονομαστό ήταν στην αρχαιότητα το ασκληπιείο της πόλης,"αρχαιότατον και επιφανέστατον" κατά το γεωγράφο του 1ου αι. π.Χ. Στράβωνα-προσέδιδε στην Τρίκκη μια ιδιαίτερη ακτινοβολία στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο.Σήμερα το μεγαλύτερο τμήμα της αρχαίας πόλης καλύπτεται από την σύγχρονη πόλη,καθώς η κατοίκηση σε αυτή υπήρξε αδιάλειπτη ως τις μέρες μας.

Η αρχαιολογική σκαπάνη άρχισε να φέρνει στο φως και να ανασυνθέτει την εικόνα της αρχαίας Τρίκκης από τα τέλη του 19ου αι.,όταν (μετά την ανασκαφή του Ασκληπιείου της Επιδαύρου) κινήθηκε το ενδιαφέρον των ερευνητών για την αποκάλυψη και του εξίσου ονομαστού στην αρχαιότητα Ασκληπιείου της Τρίκκης.Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν σταδιακά στο χώρο σε όμορα,ιδιωτικά οικόπεδα από το 1902 ως το 1992 είχαν σωστικό χαρακτήρα και έφεραν στο φως τρία κτήρια πρώϊμων ρωμαϊκών χρόνων και ένα που ανήκει στη βυζαντινή περίοδο.Μεταξύ άλλων,έχουν αποκαλυφθεί ένα λουτρό,ένας μικρός βυζαντινός ναός και ψηφιδωτά δάπεδα.Σύμφωνα με την ΙΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων,το υστεροελληνιστικό στωικό κτίριο βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του χώρου και έχουν αποκαλυφτεί τμήματα της νότιας και της δυτικής πλευράς του,καθώς και τμήμα της υπαίθριας με χαλικόστρωτο δάπεδο,κεντρικής αυλής του,που περιβαλλόταν από στοές τουλάχιστον στις δύο πλευρές της που έχουν έρθει στο φως.Το κτίριο κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 1ου αι. π.Χ. και σταμάτησε να χρησιμοποιείται στο τέλος του 3ου αι. μ.Χ.,όταν στο νότιο τμήμα της αυλής του κατασκευάστηκε ρωμαϊκό λουτρό.Όσον αφορά τη χρήση του,πιθανόν να πρόκειται για το γυμνάσιο της αρχαίας Τρίκκης.Τμήμα του μεγάλου κτιρίου με τα ψηφιδωτά δάπεδα,του ονομαζόμενου "κτιρίου Α",αποκαλύφτηκε στα βορειοδυτικά του υστεροελληνιστικού στωικού κτιρίου.Έχουν διακριθεί σε αυτό δύο οικοδομικές φάσεις από τις οποίες η αρχαιότερη ανάγεται στο πρώτο μισό του 1ου αι. π.Χ. και η δεύτερη στο δεύτερο τέταρτο του 3ου αι. μ.Χ.Από την τελευταία φάση του κτιρίου προέρχονται το λεγόμενο "ψηφιδωτό του Λυκούργου",όπου εικονίζεται ο μυθικός βασιλιάς Λυκούργος που κατειλημμένος από μανία και κρατώντας διπλό πέλεκυ,ετοιμάζεται να επιτεθεί στην τροφό του θεού Διονύσου,νύμφη Αμβροσία,καθώς και ένα ακόμη ψηφιδωτό με παράσταση επίσης από το καθώς και ένα ακόμη ψηφιδωτό με παράσταση επίσης από το Διονυσιακό κύκλο.Από το συγκρότημα του ρωμαϊκού λουτρού που κατασκευάστηκε στο τέλος του 3ου αι. μ.Χ.,πάνω στο νότιο τμήμα του αιθρίου του υστεροελληνιστικού στωικού κτιρίου και επισκευάστηκε στο τέλος του 4ου αι. μ.Χ. έχουν αποκαλυφτεί τμήματα των υποκαυστών,το praefurnium και μια τετράγωνη πισίνα με κτιστά τοιχώματα.Εκτός από τα ορατά σήμερα τμήματα του λουτρού,είχαν αποκαλυφτεί κατά τη διάρκεια της εκσκαφής θεμελίων για την ανέγερση μιας παρακείμενης οικοδομής και τέσσερις αίθουσες χλιαρού νερού και αναπαυτήριο.Στο νοτιοδυτικό τέλος τμήμα του αρχαιολογικού χώρου έχει έρθει στο φως και ένας μικρός βυζαντινός ναός που χρονολογείται ανάμεσα στο 12ο και 13ο αιώνα μ.Χ.

Ασκληπιός

Ο  Ασκληπιός ήταν ο θεός της Ιατρικής στην Αρχαία Ελλάδα και αναμφίβολα ο πρώτος Ιατρός του αρχαίου Ελληνικού κόσμου.Σύμφωνα με την παράδοση ήταν γιος του θεού Απόλλωνα και μιας θνητής,της Κορωνίδας η οποία ήταν κόρη του βασιλιά της Λακέρειας  Φλεγύα (βρίσκονταν στην θεσσαλική πεδιάδα) και εγγονή του βασιλιά της Επιδαύρου Μάλου. Ως επικρατέστερη χρονολογία γέννησής του υπολογίζεται το έτος 1240 π.χ. Σύμφωνα με τον Στράβων γεννήθηκε στη Τρίκκη (σημερινά Τρίκαλα), ενώ σύμφωνα με τον Πίνδαρο στη Λακέρεια πατρίδα της μητέρας του.Για τη γέννηση του Ασκληπιού ο Στράβων γράφει: "Άλλος είναι ο ποταμός Ληθαίος, γύρω από την Τρίκκη,όπου λέγεται ότι γεννήθηκε ο Ασκληπιός".

Όταν η Κορωνίδα ήταν έγκυος,περιμένοντας το παιδί του Απόλλωνα (ιατρός των θεών),ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε έναν θνητό τον Λαπίθη Ισχυν βασιλιά της Αρκαδίας,γιό του Ελάτου.Ο Απόλλων έμαθε από το πτηνό κόρακα την απιστία της,οργίστηκε με αυτό,σκότωσε τον ΄Ισχυν και διέταξε την δίδυμη αδελφή του,την θεά Άρτεμη,να σκοτώσει την Κορωνίδα με τα βέλη της,και ενώ το νεκρό σώμα της Κορωνίδας καιγόταν ο Απόλλων θυμήθηκε ότι η Κορωνίδα ήταν έγκυος και παρακάλεσε τον Ερμή να βγάλει το μωρό (που προερχόταν από αθάνατο θεϊκό σπέρμα) από την κοιλιά της και να του το δώσει (κατά άλλη εκδοχή το έσωσε ο ίδιος).Ο Απόλλωνας παρέδωσε το βρέφος στον Κένταυρο Χείρωνα,γιο του Κρόνου και της Φιλύρας,αδελφό του Δία,που ζούσε στο Πήλιο και δίδασκε στους θνητούς την πολεμική τέχνη,το κυνήγι,την ιατρική, την μουσική,την αστρονομία,την νομοθεσία,τη μαντική,καλλιεργούσε φαρμακευτικά βότανα και δίδασκε τη χρήση τους.Κοντά του ο Ασκληπιός διδάχτηκε «και κατέστη μέγας Ιατρός,θεραπειών πάσας τας νόσους είτε δι΄ επωδών είτε διά φαρμάκων είτε δι΄εγχειρήσεων».Ο Όμηρος και ο Πίνδαρος υποστηρίζουν ότι ο Ασκληπιός ήταν ένας απλός θνητός,άρχοντας της Θεσσαλικής πόλεως Τρίκκης,όπου άσκησε την ιατρική «ιητήρ αγαθώ»,ενώ σύμφωνα με τον Απολλόδωρο θεοποιήθηκε μετά τον θάνατο του γιατί φονεύθηκε από κεραυνό του Πλούτωνα κατά παραγγελία του Δία.«Επειδή όμως ο Ασκληπιός έφθασε μέχρι του σημείου να αναστήσει και νεκρόν,φοβηθείς ο Ζευς,μήπως καταργούμενου του Θανάτου απολέσει το κράτος αυτού επί των ανθρώπων,κατακεραύνωσε αυτόν».Το όνομα του Ασκληπιού προέρχεται από τις λέξεις άλκω (βοηθώ) και ήπιος (πράος) και κατά άλλους από τη λέξη ασκάλβος (σαύρα ή φίδι).Το ιερό σύμβολο του είναι το φίδι και αυτό φαίνεται στα πιο πολλά αγάλματα του (το σύμπλεγμα του Ασκληπιού με το φίδι και τη ράβδο) που αποτελεί το έμβλημα της ιατρικής σχεδόν παγκοσμίως.Ο όφις συμβολίζει τη μακροβιότητα και την περιοδική ανανέωση επειδή τα φίδια αναζωογονούνται με την αποβολή του δέρματος τους,η δε ράβδος την υποστήριξη και την ανακούφιση των πασχόντων.Ο Ασκληπιός σύλλεγε τα φαρμακευτικά βότανα που είχε διδαχτεί από το Κένταυρο Χείρωνα από το Κερκέτιον όρος (σημερινό όνομα Κόζιακας),που βρίσκεται κοντά στην πόλη των Τρικάλων.Στη Τρίκκη ο Ασκληπιός δημιούργησε το πρώτο «υγιεινοθεραπευτήριο»,το πρώτο Ασκληπιείο.Η φήμη του πέρασε γρήγορα τα όρια της Τρίκκης.Η ταχύτατη εξάπλωση της λατρείας του Ασκληπιού, αποδίδεται στο γεγονός ότι ανήκε στις κατ' εξοχήν παρήγορες θεότητες (χθόνιους θεούς) και είχε τη δύναμη να θεραπεύει τους αρρώστους και να παρατείνει τη ζωή των ανθρώπων.Τόσο ο ίδιος,όσο κι όλα τα μέλη της οικογένειάς του είχαν κάποια σχέση με την Ιατρική και θεωρούνταν προστάτες της υγείας,όπως δείχνουν και τα ονόματά τους.Η σύζυγος του Ηπιόνη είχε θεραπευτικές‐νοσηλευτικές γνώσεις. Άλλωστε και το όνομα Ηπιόνη (από τη λέξη «ήπιαν φαρμακείαν»‐γλυκύτητα) ερμηνεύεται ως ένδειξη του ότι γνώριζε να απαλύνει τους πόνους,λατρευόταν δε στην Αθήνα,στη Κω και στην Επίδαυρο.Οι υιοί του Μαχάων (χειρουργός) και Ποδαλείριος (παθολόγος) ήταν διαπρεπείς ιατροί στο Τρωικό Πόλεμο.Οι κόρες του ήταν η Πανάκεια (συνυφασμένη με την έννοια της θεραπείας και της βοτανοθεραπείας),η Ιασώ (με την έννοια της ίασης),η Ακεσώ (με την θεραπεία και την επανόρθωση κάποιας βλάβης),η Αίγλη (η λάμψη του φωτός του ηλίου (αίγλη) και η ευμενής επίδραση του στην υγεία) και η Υγεία (θεά της υγείας).Επίσης υιοί του ήταν ο Τελεσφόρος (συνυφασμένος με την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας) και ο Αλεξήνωρ (με τη βοήθεια προς τους ανθρώπους και την αποτροπή κάθε κακού).Τα Ασκληπιεία ήταν στην αρχαία Ελλάδα τόποι λατρείας,θεραπευτικά κέντρα αλλά και μαντεία αφού στη διάρκεια της εγκοίμησης ο Ασκληπιός εμφανιζόταν στα όνειρα του ασθενή του αποκάλυπτε την θεραπεία με κάποιο χρησμό και στη συνέχεια την ερμήνευε και την εφάρμοζε ο ιερέας του Ασκληπιείου.Αφορμή για την ίδρυση τους έδιναν οι διάφορες επιδημίες και η ανάγκη να απομακρυνθούν οι ασθενείς από τους υγιείς.Ως τον 5ο αιώνα στον ελλαδικό χώρο αλλά και πέραν αυτού υπολογίζεται ότι είχαν ιδρυθεί περί τα 500 Ασκληπιεία.Κατά το Στράβωνα περισσότερο φημισμένα ήταν τα Ασκληπιεία της Τρίκκης ("Εστί δ' η μεν Τρίκκη, όπου το ιερόν του Ασκληπιού το αρχαιότερον και επιφανέστατον"), της Επιδαύρου στην Πελοπόννησο ("Τα γαρ Ασκληπιεία τα επιφανέστατα γεγονότα εξ Επιδαύρου" ),της Περγάμου (του οποίου ο ναός κοσμείται από τρία χρυσά αγάλματα: του Ασκληπιού, της Υγείας και του Τελεσφόρου) και της νήσου Κω ("σφόδρα ένδοξον και πολλών αναθημάτων μεστόν"). Ο Ασκληπιός πιθανόν,από κάποιες μαρτυρίες,να θάφτηκε στην Επίδαυρο.Στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου που ιδρύθηκε περίπου το 600 π.χ. διεξάγονταν τα «Ασκληπιεία» προς τιμή του θεού Ασκληπιού,επειδή ο τόπος θανάτου και ταφής κάποιου θεού θεωρείτο ιερός.

Φωτογραφίες Ασκληπείου