Συβάσματα ή αρραβωνιάσματα
Οι συβαστάδες όταν πήγαιναν στο σπίτι της νύφης δεν περίμεναν να τους προσφέρουν τσιγάρα,αλλά μόνοι τους έστριβαν σε χονδρό χαρτί η σε καλαμποκόφυλλο τον χονδροκομμένο καπνό,κάνοντας έτσι τα τσιγάρα τους που δεν τ'άναβαν όμως.Τα κρατούσαν στο χέρι τους έως ότου παρουσιαστεί συγγενής της νύφης με δαυλό.Εκείνος προτείνει το δαυλό, αλλ' αυτοί αποφεύγουν ν' ανάψουν το τσιγάρο τους και λένε ειρωνικά ότι τα τσιγάρα δεν ανάβουν με δαυλό.Ο συγγενής τρέχει και φέρνει σπίρτα,τ'ανάβει και προσπαθεί ν'ανάψει τα τσιγάρα.Εκείνοι όμως κουνούν δώθε κείθε τα τσιγάρα ώστε να μην ανάψουν.Ο συγγενής τότε ρωτάει,μα γιατί δεν ανάβουν;
Κ' οι συγγενείς απαντούν κοροιδευτικά ότι η φωτιά δεν είναι καλή.Τότε εκείνος φεύγει και πηγαίνει στο δωμάτιο της νύφης,που έρχεται κρατώντας ένα κουτί με σπίρτα.Οι συβαστάδες κάνοντας αστεία,προσπαθούν να μην ανάψουν τα τσιγάρα κι άλλοι λένε οτι τα σπίρτα είναι βρεμμένα και δεν ανάβουν.Ετσι πετυχαίνουν η νύφη να μείνει κοντά τους πιό πολύ ώστε πιό καλά να την ειδούν.Πρίν αλλαχτούν τα δαχτυλίδια,ένας από τους πιό γέρους συγγενείς του γαμπρού,είτε της νύφης,λέει μεγαλόφωνα:
Οι συγγενείς της νύφης σπεύδουν και στρώνουν την τάβλα,ενώ οι συβαστάδες ξεστρώνουν το τραπέζι λέγοντας:
"Δεν είναι καλά στρωμένο,πρέπει νά 'ρθει η νύφη να το στρώσει".Έρχεται η νύφη και στρώνει το τραπέζι (τάβλα) ενώ οι συβαστάδες ευχαριστημένοι λένε ότι "τώρα στρώθηκε καλά".
Τα φαγητά, κρέατα ψητά,πίττες,γιαούρτια,τα φέρνουν οι συγγενείς της νύφης και όχι η ίδια.Αρχίζει το φαγητό και ο χορός ανδρών και γυναικών τραγουδά το τραγούδι της τάβλας:
Ο γάμος
Την Πέμπτη αρχίζει ο γάμος.Το κάλεσμα γίνεται με κόφα γεμάτη κρασί στολισμένη με βασιλικό,μαντζουράνες και τριαντάφυλλα.Το βράδυ αναπιάνουν τα προζύμια με χορούς και τραγούδια.
Στό γλέντι του Σαββάτου στη νύφη τραγουδούν:
Την Κυριακή το πρωί παίρνουν την προίκα με μουλάρια στολισμένα με κουβέρτες και μαξιλάρια. Η προίκα παίρνεται από τα μπρατίμια αφού την εξαγοράσουν με χρήματα και συνοδεύεται με τους οργανοπαίχτες μέχρι το σπίτι του γαμπρού.
Ξύρισμα του γαμπρού.
Οταν ξυρίζεται ο γαμπρός,όλοι ρίχνουν χρήματα στο δίσκο που υπάρχει στολισμένος με λουλούδια, ρύζι,βαμβάκι και τραγουδούν:
Κατόπιν πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού τραγουδώντας:
Μετά μπαίνει στο δωμάτιο, όπου οι μπράτιμοι την δοκιμάζουν αν είναι καλή νοικοκυρά.Την βάζουν και φτιάνει τρία φύλλα από προζύμι που ανοίγει (πλάθει) με πλάστρι αγκαθωτό από βατιά η αγριοτριανταφυλλιά.Όταν αυτή πλάθει τα φύλλα,οι μπράτιμοι ρίχνουν επάνω στάχτη,κάρβουνα,χρήματα,αστειεύονται,γελούν,ενώ η νύφη πλάθει υπομονετικά.
Μόλις τελειώσει,οι μπράτιμοι παίρνουν τα φύλλα και τα τοποθετούν στα χατίλια του σπιτιού.Κι αυτό γίνεται για να θυμάται ότι η ζωή έχει δυσκολίες στις οποίες πρέπει να ανταποκριθεί αγωνιζόμενη. Μετά ανοίγεται η προίκα που βλέπουν όλοι όσοι βρίσκονται στο σπίτι.Το μεσημέρι της Δευτέρας τα μπρατίμια και ο γαμπρός πηγαίνουν και παίρνουν τους μπουχτσιάδες (γονείς της νύφης,αδέλφια και κοντινοί συγγενείς).Αυτοί έρχονται με τα λεγόμενα κανίσκια (πίττες,γλυκά,κρέατα,κρασί) τραγουδώντας το τραγούδι της νύφης:
Πουσπορίτσα
Υπάρχει το έθιμο στο χωριό,στα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) να βράζουν σε τέντζερη διάφορα είδη δημητριακών καρπών,βάζοντας από ένα πλόχερο (χούφτα) από το κάθε είδος δηλ. σιτάρι,κριθάρι,βρίζα,φασόλια,κουκιά,ρεβίθια,φακές και τα τρώνε.Το έθιμο συμβολίζει ότι έτσι τα χωράφια θα κάνουν καλούς καρπούς και στο μέλλον με τη βοήθεια της Παναγίας.Η λέξη προέρχεται απο την πολυσπορίτσα δηλ. Πολλοί σπόροι που με τη μεταφορά αλλοιώθηκε και προφέρεται τώρα πουσπορίτσα.
Οι συβαστάδες όταν πήγαιναν στο σπίτι της νύφης δεν περίμεναν να τους προσφέρουν τσιγάρα,αλλά μόνοι τους έστριβαν σε χονδρό χαρτί η σε καλαμποκόφυλλο τον χονδροκομμένο καπνό,κάνοντας έτσι τα τσιγάρα τους που δεν τ'άναβαν όμως.Τα κρατούσαν στο χέρι τους έως ότου παρουσιαστεί συγγενής της νύφης με δαυλό.Εκείνος προτείνει το δαυλό, αλλ' αυτοί αποφεύγουν ν' ανάψουν το τσιγάρο τους και λένε ειρωνικά ότι τα τσιγάρα δεν ανάβουν με δαυλό.Ο συγγενής τρέχει και φέρνει σπίρτα,τ'ανάβει και προσπαθεί ν'ανάψει τα τσιγάρα.Εκείνοι όμως κουνούν δώθε κείθε τα τσιγάρα ώστε να μην ανάψουν.Ο συγγενής τότε ρωτάει,μα γιατί δεν ανάβουν;
Κ' οι συγγενείς απαντούν κοροιδευτικά ότι η φωτιά δεν είναι καλή.Τότε εκείνος φεύγει και πηγαίνει στο δωμάτιο της νύφης,που έρχεται κρατώντας ένα κουτί με σπίρτα.Οι συβαστάδες κάνοντας αστεία,προσπαθούν να μην ανάψουν τα τσιγάρα κι άλλοι λένε οτι τα σπίρτα είναι βρεμμένα και δεν ανάβουν.Ετσι πετυχαίνουν η νύφη να μείνει κοντά τους πιό πολύ ώστε πιό καλά να την ειδούν.Πρίν αλλαχτούν τα δαχτυλίδια,ένας από τους πιό γέρους συγγενείς του γαμπρού,είτε της νύφης,λέει μεγαλόφωνα:
- Γαμπρέ, αν σου παρουσιαστεί άλλο κορίτσι, θα τ'αφήσεις ετούτο;
- Δέν τ'αφήνω, απαντά εκείνος.
- Συμπεθέρα (προς την μάνα της νύφης),αν σου παρουσιαστεί άλλος γαμπρός πιό καλός από τούτον, θα τον δεχτείς;
- Όχι,δεν τον δέχομαι, απαντά η πεθερά,διότι η νύφη δεν επιτρέπεται να μιλήσει.
Ενώ αλλάζονται τα δαχτυλίδια,το δαχτυλίδι της νύφης παίρνει ο πεθερός και τ' ακουμπάει στα γένια του συρτά.Ταυτόχρονα λέει την ευχή,"Να μας ζήσουν,στεριωμένα".Έπειτα όλοι παίρνουν με τη σειρά και με την ηλικία τους το δαχτυλίδι και τ' ακουμπούν στα γένια τους,που σημαίνει στέριωμα των συβασμάτων.Οι συγγενείς της νύφης σπεύδουν και στρώνουν την τάβλα,ενώ οι συβαστάδες ξεστρώνουν το τραπέζι λέγοντας:
"Δεν είναι καλά στρωμένο,πρέπει νά 'ρθει η νύφη να το στρώσει".Έρχεται η νύφη και στρώνει το τραπέζι (τάβλα) ενώ οι συβαστάδες ευχαριστημένοι λένε ότι "τώρα στρώθηκε καλά".
Τα φαγητά, κρέατα ψητά,πίττες,γιαούρτια,τα φέρνουν οι συγγενείς της νύφης και όχι η ίδια.Αρχίζει το φαγητό και ο χορός ανδρών και γυναικών τραγουδά το τραγούδι της τάβλας:
Φίλοι μου για δεν τρώτε γιά δεν πίνετε;
μηδά είναι το ψωμί μας, δεν σας άρεσε;
εδώ είν' οι φουρνατζήδες και τ' αλλάζουμε,
μηδά είναι το φαί μας, δεν σας άρεσε;
εδώ είν' ο μάγειράς μας και τ' αλλάζουμε,
μηδά είναι το κρασί μας, δεν σας άρεσε;
εδώ είν' ο κρασοπώλης και τ' αλλάζουμε.
- Δεν ήρθαμε για φαί γιά πχί, ουδέ πολλή κουβέντα
εμείς σας αγαπήσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε,
βρίσκουμε κόρην έμμορφην που μας κερνάει να πιούμε.
Κέρνα μας κόρη μ'κέρνα μας ώσπου να καλοφέξει,
όσο να σκάσει ο αυγερινός να πάει η πούλια γιόμα.
Τέλος η νύφη προσφέρει δώρα στους συβαστάδες που είναι συγγενείς του γαμπρού.Τα περισσότερα δώρα, τρουβάδες,κάλτσες,μαντήλια κ.λ.π. τα δίνει σ'αυτούς και τα λιγώτερα στους άλλους.Έτσι τελειώνει η τελετή των συβασμάτων.Ο γάμος
Την Πέμπτη αρχίζει ο γάμος.Το κάλεσμα γίνεται με κόφα γεμάτη κρασί στολισμένη με βασιλικό,μαντζουράνες και τριαντάφυλλα.Το βράδυ αναπιάνουν τα προζύμια με χορούς και τραγούδια.
Ευχήσουμε μαννούλα μου
στα πρώτα τα προζύμια μου
χλιό χλιό του νιρό
κι αφράτο το προζύμι μου
Την Παρασκευή φτιάχνουν τις κουλούρες που χρησιμοποιούν ψαλίδια,πηρούνια,φλυτζάνια για να κάνουν τα στολίδια της κουλούρας.Το απόγευμα ανοίγουν την προίκα,η νύφη δέχεται τα δώρα και τραγουδούν:Κύρ γέμ του ποιός τουν κάνει
τούτων των νοιών του γάμου
με τ'άνθη με το ρόιδο με το μαργαριτάρι
η μαννούλα μου τουν κάνει
τούτων των νοιών του γάμου.
Το Σάββατο το απόγευμα τα μπρατίμια (*) ανταλλάσουν τα δώρα (σινιά) του γαμπρού και της νύφης.Στό γλέντι του Σαββάτου στη νύφη τραγουδούν:
Δείπνα κόρη μου δείπνα
ακόμα απόψε αντάμα
κι αύριο με τους ξένους
με τους ξενητεμένους.
(*) Τα μπρατίμια είναι νέα παιδιά,φίλοι του γαμπρού,που φροντίζουν γιά όλα τα του γάμου.Την Κυριακή το πρωί παίρνουν την προίκα με μουλάρια στολισμένα με κουβέρτες και μαξιλάρια. Η προίκα παίρνεται από τα μπρατίμια αφού την εξαγοράσουν με χρήματα και συνοδεύεται με τους οργανοπαίχτες μέχρι το σπίτι του γαμπρού.
Ξύρισμα του γαμπρού.
Οταν ξυρίζεται ο γαμπρός,όλοι ρίχνουν χρήματα στο δίσκο που υπάρχει στολισμένος με λουλούδια, ρύζι,βαμβάκι και τραγουδούν:
Ανάργυρο ξυράφι
τράβα αγάλια-αγάλια
τρίχα να μη ραγίσει
και μου την πάρουν ξένοι
και μου την κάνουν μάγια.
Μετά την προίκα τα μπρατίμια,ο γαμπρός,ο νουνός και οι οργανοπαίχτες πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη τραγουδώντας:Κίνησαν τα τζαμόπουλα τα καπιταναρόπουλα
να πάν στούν πέρα μαχαλά
πούν' είν 'τα κορίτσια τα καλά
πούν' είν' τα κορίτσια τα καλά
στα μπαλκονάκια τα ψηλά.
Όταν ο γαμπρός φτάνει στη νύφη τραγουδούν:
Γαμπρέ πρασινοφόρη
έλα τριγύρω γύρω
στου πεθερού το σπίτι.
Στολισμός της νύφης:
Όταν ντύνουν τη νύφη λένε τα τραγούδια :
Άσπρη κάτασπρη πέρδικα
πούχαμαν στην αυλή μας
ήρθαν ξένοι παντάξενοι
ήρθαν και μας την πήραν
ξεήσκιωσαν τα σπίτια μας
και μόρφιναν τα ξένα.
Στα ανόια στα κατόια
ρουχάκια απλωμένα
σύρε μανούλα πάρτα
νυφούλα θέλ'να γίνω
να πρωτοπροσκυνήσω.
Τα μπρατίμια παίρνοντας τη νύφη, τους λέει:"Τα παπούτσια είναι στενά και δεν χωράνε".Τότε αυτοί ασημώνουν τα παπούτσια και τα φοράει.Η νύφη πρίν ξεκινήσει παίρνει ένα ποτήρι κρασί,προσκυνάει τρείς φορές,πίνει τρείς φορές και μετά ρίχνει πίσω της το ποτήρι που πέφτοντας άλλοτε μεν σπάζει άλλοτε δε όχι.Αν το ποτήρι σπάσει,σημαίνει οτι οι νεόνυμφοι θα ζήσουν αρμονικά, αλλοιώς όχι.Στην τελευταία περίπτωση τρέχουν οι μπράτιμοι η άλλος συγγενής και το σπάζουν.Μόλις πάρουν τη νύφη και ξεκινήσουν αρχίζουν τα τραγούδια:
Διώξε με μάνα διώξε με
με ήλιο με φεγγάρι
και την αυγούλα με δροσιά
όσο να βγεί ο ήλιος.
Άι μαρί μηλιά και τριανταφυλλιά
τι καμαρώνεις και δεν περπατείς
μήνα αρρώστησες μήνα θερμάθηκες.
Μετά τα στέφανα ακολουθεί ο χορός. Πρώτος χορεύει ο νουνός:
Άγόρι από σειρά, κόρη απ' την ανατολή
πάτησαν κι ανταμώθηκαν μεσ' το δαφνοπόταμο
εκεί ήσαν οι δάφνες οι πολλές
και οι δασιές τριανταφυλλιές.
Η νύφη χορεύει μετά το νουνό:
Πέρα στουν πέρα μαχαλά
στουν πέρα και στουν δόθι
περπατείς ανάρια, ανάρια
σαν την πάπια στα λιβάδια.
Μετά το χορό, η νύφη παίρνει ένα μήλο από τη μάνα της που μέσα υπάρχουν χρήματα και το πετά πίσω της.Αν το μήλο το πιάσει άνδρας θα κάνει αγόρι,αν το πιάσει γυναίκα θα κάνει κορίτσι.Κατόπιν πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού τραγουδώντας:
Έβγα μάνα πεθερά
να ιδείς το γιό σου πούρχεται
φέρνει μιά ρούσα πέρδικα
που περπατεί λεβέντικα.
Στο γλέντι της Κυριακής το βράδυ που συνεχίζεται μέχρι το πρωί λέγεται το τραγούδι του νουνού:Σι' απού καθότι ο κύρ νουνός
σι' απού καθότι η κύρ νουνά
μαζί με τους κουμπάρους
του νουνού μας τα τραπέζια
τα ζαχαρομυγδαλάτα.
Την Δευτέρα το πρωί φεύγει ο νουνός και η νύφη ξεντυμένη πηγαίνει μαζί με τα μπρατίμια να πάρει νερό.Η νύφη ρίχνει χρήματα πρώτα στη βρύση τα οποία παίρνουν τα μπρατίμια και μετά παίρνει το νερό.Όταν γυρίσει πατάει σίδερο που είναι τοποθετημένο στην πόρτα για να γίνει δυνατή σαν το σίδερο και δίνει το κανάτι με το νερό να πιεί η πεθερά της κι έπειτα οι άλλοι του σπιτιού.Μετά μπαίνει στο δωμάτιο, όπου οι μπράτιμοι την δοκιμάζουν αν είναι καλή νοικοκυρά.Την βάζουν και φτιάνει τρία φύλλα από προζύμι που ανοίγει (πλάθει) με πλάστρι αγκαθωτό από βατιά η αγριοτριανταφυλλιά.Όταν αυτή πλάθει τα φύλλα,οι μπράτιμοι ρίχνουν επάνω στάχτη,κάρβουνα,χρήματα,αστειεύονται,γελούν,ενώ η νύφη πλάθει υπομονετικά.
Μόλις τελειώσει,οι μπράτιμοι παίρνουν τα φύλλα και τα τοποθετούν στα χατίλια του σπιτιού.Κι αυτό γίνεται για να θυμάται ότι η ζωή έχει δυσκολίες στις οποίες πρέπει να ανταποκριθεί αγωνιζόμενη. Μετά ανοίγεται η προίκα που βλέπουν όλοι όσοι βρίσκονται στο σπίτι.Το μεσημέρι της Δευτέρας τα μπρατίμια και ο γαμπρός πηγαίνουν και παίρνουν τους μπουχτσιάδες (γονείς της νύφης,αδέλφια και κοντινοί συγγενείς).Αυτοί έρχονται με τα λεγόμενα κανίσκια (πίττες,γλυκά,κρέατα,κρασί) τραγουδώντας το τραγούδι της νύφης:
Που είναι η νύφη μας το κορίτσι μας
μεσ' το μπαχτσέ στα τριαντάφυλλα στα γαρύφαλλα.
Έλα νύφη μου, έλα κορίτσι μου
ήρθε η μάνα σου κι'ο πατέρας σου
ήρθαν να σε δούν και να σε χαρούν.
Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι το απόγευμα της Δευτέρας όπου μένουν μόνοι τους οι νεόνυμφοι να απολαύσουν τη ζωή και να ζήσουν κι'αυτοί με τη σειρά τους το πρόβλημα της ανθρώπινης παραγωγής.Πουσπορίτσα
Υπάρχει το έθιμο στο χωριό,στα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) να βράζουν σε τέντζερη διάφορα είδη δημητριακών καρπών,βάζοντας από ένα πλόχερο (χούφτα) από το κάθε είδος δηλ. σιτάρι,κριθάρι,βρίζα,φασόλια,κουκιά,ρεβίθια,φακές και τα τρώνε.Το έθιμο συμβολίζει ότι έτσι τα χωράφια θα κάνουν καλούς καρπούς και στο μέλλον με τη βοήθεια της Παναγίας.Η λέξη προέρχεται απο την πολυσπορίτσα δηλ. Πολλοί σπόροι που με τη μεταφορά αλλοιώθηκε και προφέρεται τώρα πουσπορίτσα.