Η Θεσσαλία διασπάστηκε σε τέσσερα φυλετικά κράτη,τη Θεσσαλιώτιδα,την Πελασγιώτιδα, με περίοικους τους Περραιβούς,την Εστιαιώτιδα και τη Φθιώτιδα,με περίοικους τους Αχαιούς της Όθρης και των γύρω περιοχών.Σε καιρό πολέμου ένωναν τις δυνάμεις τους και εκλέγονταν ηγέτης ένας από τους τέσσερις ηγεμόνες, ο ταγός.Αρχαιότερος ταγός αναφέρεται ο Αλεύας από τη Λάρισα (Πελασγιώτιδα),στον οποίο αποδίδεται η οργάνωση της συμμαχίας και του συμμαχικού στρατού.Πολλοί ταγοί κρατούσαν τη διοίκηση της Θεσσαλίας και μετά τη λήξη του πολέμου,έτσι κατά διαστήματα υπήρχε ενιαία κυβέρνηση.Τα επιμέρους κράτη ονομάστηκαν "τετράδες" ή "τετραρχίες",ενώ ενωμένα τα κράτη αποτελούσαν το κοινό των Θεσσαλών.Οι βλέψεις των Θεσσαλών στρέφονταν προς νότο και σύντομα πρόσθεσαν στους περίοικους τους Μάγνητες,τους Αινιάνες*,τους Μαλιείς* και σε λίγο τους Φωκείς*.Εκτός από την φωκική πόλη Κίρρα,μοναδικό λιμάνι που εξυπηρετούσε τους Δελφούς,εισπράττοντας φόρους από προσκυνητές και εμπορεύματα.Στα ισχυρά τείχη της Κίρρας αναχαιτίστηκε το θεσσαλικό ιππικό,αλλά το συμβούλιο της Δελφικής Αμφικτιονίας,στο οποίο οι Θεσσαλοί διέθεταν τις μισές ψήφους,κήρυξε τον Α’ Ιερό Πόλεμο (592 π.Χ.).Η Κίρρα πέρασε από φωτιά και σίδηρο και η γη της αφιερώθηκε στους δελφικούς θεούς Απόλλωνα,Άτρεμη,Λητώ και Αθηνά Προναία.Το τέλος του Α’ Ιερού Πολέμου συνδέεται με την ίδρυση ή την αναδιοργάνωση των Πυθίων με μουσικούς αγώνες.Κατά την αρχαία παράδοση τα Πύθια καθιερώθηκαν κάθε οχτώ χρόνια, από τότε που ο Απόλλων κατέβαλε τον δράκοντα Πύθωνα.Ιστορικά άρχισαν το 590 π.Χ. αλλά πρώτοι Πυθικοί αγώνες θεωρήθηκαν το 582 π.Χ. τότε που γιορτάστηκε με λαμπρότητα η οριστική κάμψη των Κιρραίων στα βουνά.Οι Θεσσαλοί που είχαν πάρει μέρος και στο Ληλάντιο Πόλεμο (Χαλκίδας-Ερέτριας) το 571 π.Χ. εισέβαλαν,χωρίς αποτέλεσμα και στη Βοιωτία και αργότερα,ύστερα από σκληρότατο πόλεμο,υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν και τη Φωκίδα.
Ο τύμβος στην αγροτική περιοχή Καραέρια έκρυβε αντρικές ταφές πολεμιστών,αγνώστου πολεμικού γεγονότος που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ.Τα κτερίσματα που ήρθαν στο φως μαρτυρούν για τις συνήθειες και τον πολιτισμό της εποχής,πέρα από το ιστορικό γεγονός.Βρέθηκαν σιδερένια ξίφη,λυγισμένα για να χωρέσουν σε πήλινα ή χάλκινα τεφροδόχα αγγεία,αιχμές δοράτων και βελών,μαχαίρια,μαχαιρίδια,πόρπες,περόνες,δαχτυλίδια,αγγεία με συνηθισμένα θέματα, άνθη, ταινίες,κυματοειδής γραμμές,γιρλάντες και δέσμες με κάθετες και οριζόντιες γραμμές (Αρχαιολογία,τεύχος 34, Μάρτιος 1990).
Οι ήττες των Θεσσαλών στις μάχες του Κερρησού από τους Βοιωτούς και της Υάμπολης από τους Φωκείς,γύρω στα 500 π.Χ. καθόρισαν τη διαφορετική στάση τους στους Περσικούς Πολέμους.Οι Αλευάδες της Λάρισας,με τη σύμφωνη γνώμη όλων των ολιγαρχικών,ζήτησαν από τον Ξέρξη να επέμβη στα ελληνικά πράγματα,που μόλις ανέβηκε στο θρόνο το 486 π.Χ. ελπίζοντας στην αποκατάσταση του χαμένου κύρους και στην προσάρτηση των εδαφών.Και όταν το 480 π.Χ. οι Έλληνες νικήθηκαν στη μάχη των Θερμοπυλών θριαμβολογούσαν ότι επηρεάζουν του Πέρσες και μπορούν να υποτάξουν τους Φωκείς.Πραγματικά οι Θεσσαλοί μεσολάβησαν στην σωτηρία της πόλης των Δελφών.Για την πολιτική τους αυτή οι Θεσσαλοί και η Δελφικοί Αμφικτιονία που έλεγχαν, δεν κλήθηκαν στα πανελλήνια συνέδρια του Ισθμού (φθινόπωρο του 481 π.Χ. και άνοιξη του 480 π.Χ.) όπου οι Έλληνες αποφάσισαν να αμυνθούν εναντίον του Περσικού κινδύνου.Και η επιτροπή που παρουσιάστηκε στο δεύτερο συνέδριο,ισχυριζόμενη ότι οι Θεσσαλοί διαφωνούν με τη φιλοπερσική στάση των Αλευάδων και θέλουν να αντισταθούν,δεν έγινε πιστευτή,επειδή απαίτησε να παρατάξουν τις γραμμές άμυνας στα Τέμπη,για να μην πέσει το βάρος στου Θεσσαλούς.Αλλά όλοι γνώριζαν ότι τα Τέμπη δεν ήταν η μοναδική οδός προσπέλασης.Ωστόσο στη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) το θεσσαλικό ιππικό κράτησε ουδέτερη στάση–ενώ είχε ακολουθήσει τους Πέρσες–συμβάλλοντας έτσι στη νίκη των Ελλήνων.Σημειώσεις
*Οι Αινιάνες ήταν αρχαίο ελληνικό φύλο εγκατεστημένο στην δυτική πλευρά της κοιλάδας του Σπερχειού.Μοιράζονταν την κοιλάδα του Σπερχειού με τους Μαλιείς οι οποίοι κατείχαν την ανατολική πλευρά της κοιλάδας.Βόρεια συνόρευαν με τους Δόλοπες και νότια με τους Οιταίους με τους οποίους βρίσκονταν συχνά σε συμμαχία.Οι Αινιάνες προέρχονταν από την περιοχή της Θεσσαλίας απ' όπου εκτοπίστηκαν τον 11ο αιώνα π.Χ. από τους Θεσσαλούς και εγκαταστάθηκαν νοτιότερα στην κοιλάδα του Σπερχειού.Η κύρια πόλη τους ήταν η Υπάτη,χτισμένη στους πρόποδες της Οίτης.Οι Αινιάνες συμμετείχαν στο Αμφικτυονικό συνέδρειο των Δελφών με δύο ψήφους.Στα τέλη του 7ου αιώνα ήταν στενοί σύμμαχοι των Θεσσαλών.Στους Περσικούς πολέμους οι Αινιάνες κράτησαν κοινή στάση με τους Θεσσαλούς και δεν πρόβαλλαν αντίσταση στους Πέρσες.Στον Λαμιακό πόλεμο φαίνεται να συμμετείχαν στην ομοσπονδία των Ελληνικών πόλεων κατά των Μακεδόνων.
*Οι Μαλιείς ήταν αρχαίο ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην ανατολική κοιλάδα του Σπερχειού,γύρω από τον Μαλιακό κόλπο.Στα δυτικά συνόρευαν με τους Αινιάνες,νότια με τους Οιταίους και βόρεια με τους Θεσσαλούς.Η κύρια πόλη τους ήταν η Τραχίνα.Το 426 π.Χ. οι Μαλιείς ζήτησαν την βοήθεια της Σπάρτης στον πόλεμο που είχαν με τους γείτονες τους Οιταίους.Οι Σπαρτιάτες έσπευσαν για βοήθεια και ίδρυσαν μία νέα πόλη στην περιοχή των Μαλιέων την Ηράκλεια Τραχίνα.Τις επόμενες δεκαετίες οι Μαλιείς βρέθηκαν κάτω από την ηγεμονία της Σπάρτης,μέχρι τον Κορινθιακό πόλεμο που συμμάχησαν με την Κόρινθο και στράφηκαν εναντίον της Σπάρτης.Σε αυτό των πόλεμο οι Μαλιείς έχασαν την περιοχή της Τραχίνας που πέρασε στους Οιταίους και νέα τους πρωτεύουσα έγινε η Λαμία.Τα επόμενα χρόνια μαζί με τους γείτονές τους Οιταίους και Αινιάνες έγιναν μέλη της Κορινθιακής συμπολιτείας και αργότερα της Αιτωλικής.Το 189 π.Χ. εντάχθηκαν στην Αχαΐα Φθιώτιδα της Θεσσαλίας και τα επόμενα χρόνια θεωρούνταν Θεσσαλοί.
*Οι Φωκείς είναι αρχαίο ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην περιοχή γύρω από την εύφορη κοιλάδα του Κηφισού.Η χώρα τους,η αρχαία Φωκίδα εκτεινόταν από τον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο και περιλάμβανε ολόκληρη την κοιλάδα του Κηφισού και μεγάλο τμήμα των ορεινών όγκων του Παρνασσού και του Καλλίδρομου.Η αρχαία Φωκίδα συνόρευε στα ανατολικά και στα δυτικά με τις χώρες των Οπούντιων Λοκρών και των Οζολών Λοκρών,στα νότια με την χώρα των Βοιωτών,και στα βόρεια με τις χώρες των Μαλιέων των Οιταίων και των Δωριέων της αρχαιάς Δωρίδας.Οι τρεις βόρειοι γείτονες ήταν συνήθως κάτω από την σφαίρα επιρροής των Θεσσαλών με αποτέλεσμα οι Φωκείς να βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με τους Θεσσαλούς.